Menâkıb-ı hayvân berâ-yı

Yeni yazıya çevirerek, dilini güncelleştirmeye çalıştığımız, Menâkıb-ı Hayvân Berâ-yı Teşhiz-i Ezhan adlı kitap da bu tür tercümeler arasın­dadır. Kitap 1294 (M 1877) tarihinde neşredilmiştir.

Günümüz Türkçesine "Zihinleri Keskinleştirmek için Hayvan Hikâ­yeleri" şeklinde çevirebileceğimiz ve çoğu kahramanları hayvanlar olan hikâyelerden oluşan kitap Rasih Efendi tarafından hazırlanmıştır. Yazar, bu çeviriye tabiri caiz ise millî unsurları da katmak suretiyle fabllara yerli bir özellik katmıştır. Bu bakımdan bu esere tam anlamıy­la çeviri demekten ziyade uyarlama diyebiliriz. Üstelik hikâyelerin hepsi hayvanları konu almamaktadır.

Kitabı yayınlayan Bakırcı Başı Mehmed Efendizâde Süleyman Efendi Matbaası, kitabın girişinde "Bu kitap, Milattan önce meşhur bilginlerin öncülerinden Ezop ismiyle bilinen filozofun hayvanların ağzından kaleme aldığı daha sonra çeşitli dillerden Avrupa lisânlarına nakil ve tercüme ettirilerek Avrupa okullarında okutulup, itibar gördü­ğü hayvan menkıbeleri risalelerinden seçme ve tercüme yapılarak kaleme alınmış ve Menâkıb-ı Hayvân Berâ-yı Teşhiz-i Ezhân şeklinde adlandırılmıştır." ifadelerine yer vermekle birlikte hikâyeler sadece Ezop'tan alınmamıştır. Rasih Efendi, birkaç hikâyesini Divan şairlerinin ve Tanzimat şairlerinden Ziya Paşa'nın bir iki beytinden ve dağ fare doğurdu, deyiminden yola çıkarak oluşturmuştur. Bu son hikâye diğerlerine göre oldukça zayıftır. Gül-i sadberg hikâyesi ise tamamen şarkî unsurlar taşır.